JERUZALEM – Zacht is de stem van professor Antonia Moropoulou als ze in het Heilig Graf staat. Ze wil de non die geknield ligt niet storen.
“Je kunt hier de scheuren zien”, zegt ze, wijzend op een muur. “Dat is omdat er scheuren zitten in de rots zelf. Die zijn weer ontstaan door het gewicht van de koepel. Dit zijn de beschadigingen waarmee wij te doen hebben.”
De leiders van de Grieks-orthodoxe, Armeens-orthodoxe en franciscaanse de Custodie van het Heilig Land zijn het eens over de restauratie van de Grafkapel in de Heilige Grafkerk in Jeruzalem. Een interdisciplinair team onder leiding van Moropoulou van de Nationale Technische Universiteit van Athene is daar nu mee aan de gang.
Ze heeft hiervoor ondermeer gewerkt aan de Hagia Sophia in Constantinopel. “Dat was een geweldige ervaring”, vertelt ze tussen de bouwmaterialen buiten de kapel. “Maar dit is nergens mee te vergelijken.”
De restauratie gaat hand in hand met het wetenschappelijke onderzoek van de studenten van haar universiteit. Als er belangrijke beslissingen moeten worden genomen, komen de hoofden van de drie kerken bij elkaar om de knoop door te hakken.
Belangrijke vorderingen
De restaurateurs begonnen met de voorbereiding in mei. In juni sleepten ze de bouwmaterialen, instrumenten en gereedschappen aan. “We hebben al belangrijke vorderingen geboekt”, zegt ze tevreden. “De plek blijft steeds toegankelijk voor pelgrims en voor het houden van de erediensten. Daarom doen we ons werk ’s nachts.
We beginnen om zeven uur ’s avonds en houden om kwart voor zes ’s morgens op. Alleen de wetenschappelijk metingen kunnen we overdag verrichten, want daardoor lopen de pelgrims geen gevaar. Ik ben de drie christelijke gemeenschappen dankbaar dat zij na 200 jaar een akkoord hebben bereikt en dat ze de verantwoordelijkheid hebben gegeven aan het interdisciplinaire team.”
“Dit monument heeft veel geleden”, zegt de wetenschapper, die zelf ook Grieks-orthodox is. “Hoewel de bouwlieden vroeger hun best deden en wijs handelden, konden ze niet doen wat wij vandaag kunnen. Maar we kunnen met zekerheid zeggen dat het niet gevaarlijk was de grafkapel te bezoeken. Ondanks de deformaties, bleef de structurele integriteit behouden. Maar het was wel de tijd iets te doen, omdat het anders gevaarlijk zou worden.”
De restaurateurs nemen de dekstenen van de buitenmuur van het graf af en schrijven er nummers op zodat ze deze later weer op dezelfde plek kunnen terugzetten. Achter de dekstenen bevindt zich het metselwerk, bijeengehouden door specie. Het binnenwerk stamt uit de elfde eeuw van Constantijn Monomachus en uit de twaalfde eeuw van de kruisvaarders.
Regenwater
Het metselwerk is aangetast door regenwater, dat door de opening van de dom boven de kapel naar binnen viel. Haar team onderzoekt op welke plekken de muur versteviging nodig heeft. Achter de muur bevindt zich de rots van het graf zelf. Ze heeft de rots gezien met een endoscoop. Graveersels van de eerste pelgrims heeft ze niet waargenomen, maar ze zag wel scheuren.
Ook het dak van de kapel krijgt een beurt. Het team gaat daar het overbodige materiaal verwijderen, de structuur onderzoeken en waar nodig reparaties uitvoeren. Als straks alles klaar is zal de muur worden verstevigd met ankers van titanium. Klaar om weer miljoenen pelgrims te ontvangen.
Moropoulou roept haar collega dr. Katerina Delegou erbij en vraagt haar mij het laboratorium te laten zien. Dit bevindt zich op een hogere verdieping in de basiliek, waar de franciscanen de baas zijn. Delegou stapt in een rode bouwlift die een enorm leven maakt en met een schok tot stilstand komt. Ze toont een steen die voor een deel is zwartgeblakerd door de kaarsen van de biddende pelgrims en voor een ander deel is schoongepoetst. De stenen krijgen een beschermlaag mee voordat ze weer naar beneden gaan.
Als we terug zijn op de begaande grond wijst ze op de nog niet verwijderde dekstenen in de zuidelijke muur van de grafkapel. Deze zijn zwart geblakerd. “We hopen dat alles er straks in maart heel mooi uit zal zien en dat wetenschappers ons werk zullen accepteren. Maar de pelgrims zullen moeten stoppen hun kaarsen tegen de stenen te plaatsen. De drie christelijke gemeenschappen zijn het er over eens dat dat niet meer mag.”
Alfred Muller 