‘Zwijgen is geen optie’

Door ds. Ton van der Wekken, christelijk gereformeerd predikant.

Ik ben bezig met een serie preken over het Bijbelboek Ester. Het is een bijzonder boek. Ondanks het feit dat de naam van de HERE God niet genoemd wordt, blijkt Hij toch de touwtjes van het leven van Ester en de regie van de wereld in handen te hebben. Het blijft een bijzondere en actuele geschiedenis.

Het Bijbelboek vertelt het verhaal van een jonge Joodse vrouw die koningin wordt in het Perzische rijk. Wanneer de Joden in dat rijk door Haman met de vernietiging bedreigd worden, aarzelt Ester om haar identiteit bekend te maken en kleur te bekennen en op te komen voor haar volk. Ze kiest ervoor om te zwijgen. Dat lijkt haar de veiligste optie.

Redding

Maar dan zegt Mordechai tegen haar: ‘Denk niet dat jij, van alle Joden, je leven zult redden omdat jij in een paleis woont. Als jij nu zwijgt, zal er voor de Joden uit een andere hoek redding komen, maar jij en je familie zullen omkomen.’

Deze woorden raken de kern van de spanningsboog: zwijgen uit angst of spreken met gevaar voor eigen positie en eigen leven. Uiteindelijk besluit Ester om niet te zwijgen, maar op te staan en voor haar volk op te komen, want zij realiseert dat zwijgen geen optie is. En daarmee redt ze haar volk.

Actueel

Helaas is dit aloude verhaal nog heel pijnlijk actueel. Antisemitisme is helaas geen verschijnsel van het verleden. Joodse gemeenschappen in Europa, dus ook in ons eigen land, ervaren steeds opnieuw dreiging, haat en discriminatie. Soms gebeurt dat openlijk, soms subtiel en verhuld. De neiging om te zwijgen is groot: uit angst om de situatie te verergeren, uit ongemak of omdat men denkt dat anderen wel zullen spreken. Maar wat Mordechai tegen Ester zegt, geldt ook voor ons: zwijgen is geen optie. Zwijgen is geen neutrale keus. Zwijgen heeft al heel veel Joden en andere mensen het leven gekost. Nee, zwijgen is geen neutrale keuze. Wie stil blijft, laat ruimte voor onrecht, haat en nijd.

Niet zwijgen betekent dat wij ons uitspreken tegen antisemitisme. Het vraagt moed om dat te doen, want het kan ons in conflict brengen met onze omgeving. Toch is het juist die moed die het verschil maakt. Ester liet zien dat het leven van velen af kan hangen van de stem van één persoon die weigert te zwijgen. Zoals Ester haar moment herkende om in te grijpen, zo worden ook wij geroepen om in onze tijd op te staan en te spreken, want zwijgen is geen optie.

Foto boven: antisemitisme op de Dam in Amsterdam. Op een anti-Israël manifestatie wordt de Jood afgebeeld als een kindermoordenaar, een eeuwenoud antisemitisch motief © Alfred Muller.