Er is vrijwel niets meer over van de Antoniaburcht. Alleen een deel van een vier meter dikke muur is nog te zien. Daarvoor moeten we de moslimschool betreden, aan de andere zijde de Via Dolorosa en tegenover Ecco Homo. Ook een waterbekken aan de noordkant van de burcht heeft de tand des tijds doorstaan.
Toch wordt het gebied waar de burcht Antonia lag door vrijwel alle christelijke pelgrims en toeristen bezocht. Hier begint namelijk de Via Dolorosa. Volgens de christelijke traditie is dat de kruisweg vanaf de plek waar Hij door Pilatus werd veroordeeld tot de plaats van de kruisiging in de Heilige Grafkerk. Ook bevinden zich hier de Geselingskapel en de Veroordelingskapel. De namen van deze kerken zeggen genoeg over welke gebeurtenissen pelgrims daar herdenken.
Pilatus
De kruisvaarders dachten dat Pilatus op deze plek zijn pretorium had en dat hij Jezus hier veroordeelde. Ook Paulus zou in de burcht zijn opgesloten, nadat de Romeinen hem in hechtenis namen. Sinds de kruisvaarders houden christenen de plaats in ere.
Koning Herodes de Grote liet de Antoniaburcht bouwen, waarschijnlijk tussen 37 en 35 v.Chr.. Hij noemde de burcht naar Marcus Antonius, een Romeinse politicus en generaal. In de burcht lagen Romeinse soldaten. Zij konden vanaf de burcht de Tempelberg overzien en een oproer snel de kop in drukken. De burcht werd op 24 juli 70 n.Chr. door Titus verwoest.
Keizer Hadrianus (117-138) liet de vijver bedekken door een gewelf. Daardoor veranderde de vijver in een waterput of cisterne. Tot op de dag vandaag toe is de wateropslagplaats overdekt. Boven de wateropslagplaats legde Hadrianus een stenen plaveisel aan. Het plaveisel diende als het oostelijk forum van Aelia Capitolina, zoals keizer Hadrianus Jeruzalem noemde, en als marktplaats.
Ecoo Homo
Vandaag staat het Ecco Homo (‘Zie de mens’) klooster en bijbehorend gastenhuis gedeeltelijk op de plek waar de burcht stond. Wat kunnen we hier zien? In de eerste plaats de Struthionvijver. Daarvoor moeten we een aantal trappen af. De vijver voorzag de burcht en het gebied erom heen van water. De vijver stond in verbinding met een kanaal uit de tijd van de Hasmoneeën.
Ook vinden we het plaveisel (Lithostrotos) terug. In de stenen van de Lithostrotos kunnen bezoekers een graveersel zien, dat de Romeinen gebruikten voor het zogeheten Koningsspel. Het graveersel herinnert de bezoekers aan de wijze waarop de soldaten het lot wierpen om het kleed van Jezus.
We zien hier ook de overblijfselen van een triomfboog met drie poorten. De hoogste boog – de Ecco Homo boog – overspant de Via Dolorosa. In de Ecco Homo kerk bevindt zich een kleinere boog. Over de oorsprong van deze beroemde Jeruzalemse boog bestaan verschillende theorieën. De boog kan de toegangsboog geweest zijn tot het gebied waar Antonia lag, een stadstoren uit de tijd van de eerste Romeinse keizers, een triomfboog voor keizer Hadrianus of een onderdeel van het militaire complex dat Titus liet aanleggen bij de verovering van Jeruzalem.
Het klooster biedt de gelovigen een plaats waar ze “tot innerlijke rust kunnen komen en in stilte kunnen bidden”, aldus de folder. En daarvoor dient de plaats zeker. Het staat vast dat de burcht Antonia zich hier bevond. Maar het is allerminst zeker dat Pilatus hier ook werkelijk zijn pretorium had. Dat bevond zich volgens wetenschappers in het paleis van Herodes, in de buurt van de huidige Jaffa Poort.
‘Hier is hij, de mens,’ zei Pilatus. Johannes 19:5b.
Dit artikel verscheen ook in de serie bijbelse geografie en archeologie in Israël Aktueel.
Alfred Muller 