Eigenlijk zijn de verkiezingen op 17 september helemaal niet nodig. In april al gingen Israëliërs naar de stembus.
Premier Benjamin Netanyahu kreeg de gelegenheid een nieuwe coalitie in te vormen, maar slaagde daar niet in. Hij had moeten zeggen: „Geef een ander de kans. Ik trek mij voorlopig terug en ga me concentreren op de rechtsverdediging omdat er een aanklacht wegens corruptie tegen mij loopt.”
Als hij dat had gedaan, was er waarschijnlijk al een regering gevormd van de rechtse Likud en de centrumpartij Blauw-Wit, die elk 35 van de 120 zetels in de Knesset veroverden. Israël had dan een regering gekregen die steunt op het middenvlak. Eventueel hadden andere partijen zich daarbij aan kunnen sluiten. Israël had zich zo ook de ruim 100 miljoen euro kunnen besparen die nieuwe verkiezingen kosten.
Immuniteit
Maar Netanyahu riep eind mei op tot nieuwe verkiezingen. Het is te begrijpen waarom: hij wil dat de volgende coalitie een wet aanneemt die hem immuniteit biedt tegen rechtsvervolging wegens corruptie.
De Knesset gehoorzaamde en ontbond zich. De verwachting is dat de verkiezingen in september ongeveer net zo zullen aflopen. Dat wil zeggen: de centrum-linkse en rechts-religieuze blokken zullen ongeveer even groot blijven.
Maar dat wil niet zeggen dat er geen verandering op komst is. Het rechtse blok valt uiteen in een seculier en gematigd religieus deel aan de ene kant en een radicaal-religieus deel aan de andere kant. Beide kampen vinden elkaar op het thema veiligheid: er mag geen Palestijnse staat naast Israël komen en Israël zal geen Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever ontmantelen.
Toekomst
Maar als het over de toekomst van de staat gaat, blijken de laatste maanden duidelijk verschillen. Avigdor Lieberman van de partij Yisrael Beytenu pleit bijvoorbeeld voor een wet die bepaalt dat het aantal ultra-orthodoxen in het leger toeneemt. Hij speelt in op de ontevredenheid in de samenleving over het gemak waarmee de streng-religieuzen vrijstelling van dienstplicht kunnen krijgen.
Aangezien de ultra-orthodoxen grote gezinnen hebben, wordt de last voor de rest van de samenleving steeds groter. Peilingen laten zien dat een groeiend aantal Israëliërs Lieberman steunt.
De gespletenheid in de coalitie bleek ook elders. Minister van Onderwijs Rafi Peretz van Verenigd Rechts sprak over een therapie om homoseksuelen te veranderen. Hij zei ook dat Israël de Westelijke Jordaanoever moet annexeren zonder de Palestijnen burgerrechten te geven en pleitte daarmee dus openlijk voor een apartheidsstaat. Zijn partijgenoot, Bezalel Smotrich, beweerde in juni bovendien dat Israël de bepalingen van het Hooggerechtshof moet vervangen door die van de Joods-religieuze wetten.
Schrikbeeld
Dit soort uitspraken vormen een schrikbeeld voor gematigd-rechtse burgers. Zij willen een onafhankelijke rechterlijke macht en staan voor liberaal-democratische waarden.
Netanyahu zag tot nu toe kans beide stromingen te verenigen. Hij distantieert zich van al te drastische uitspraken van de radicalen om de seculier-rechtsen gerust te stellen.
Dat Blauw-Wit – die het centrum vertegenwoordigt – en gematigd rechts zich straks toch gaan verenigen, is mogelijk. Maar dat kan pas in het post-Netanyahu tijdperk. In het middenveld bestaat namelijk verzet tegen samenwerking met een politicus die wordt verdacht van corruptie. Als Netanyahu weg is, ontstaan er nieuwe mogelijkheden.
Beeld: bij de verkiezingen op 9 april. © Alfred Muller
Elke week #IsraelIngezoomd. Vanuit Jeruzalem: informatief, analyserend, opiniërend, kort.
Alfred Muller 