Edward Said. Out of Place: A Memoir. New York: Alfred A. Knopf, 1999.
(Deze bespreking verscheen in juli 2000).
In Out of Place legde Said de geschiedenis van zijn familie vast. Hij besloot dat in 1991 te doen, nadat de artsen leukemie bij hem hadden geconstateerd en zijn moeder net was overleden. Tijdens de uitgebreide chemotherapie die hij in de jaren negentig onderging in een joodse kliniek in de Verenigde Staten had hij alle tijd om te voorkomen dat de wereld van zijn jeugd weg zou glippen in de vergetelheid. Het is een monumentaal werk geworden waarin hij met meesterhand de belevenissen van zijn familie beschrijft in de roerige tijden van na de Tweede Wereldoorlog. De politieke boodschap die Said meegeeft is deze: wat voor de joden de winst betekende van een land, betekende voor de Palestijnen het verlies van hun huis.
De in 1935 in Jeruzalem geboren Said groeide op in een welgestelde Palestijnse familie, die het in materiële zin voor de wind was gegaan en waarin veel aandacht bestond voor cultuur. In zijn jeugdjaren maakte hij kennis met het werk van schrijvers en filosofen. Hij bedacht variaties op de literaire werken. Hij komt uit een anglicaans gezin, maar hij geeft geen blijkt van enige affiniteit met het christelijke geloof. In zijn boeken toont hij zich een fervent voorstander van de secularisatie.
Zijn familie bezat een monumentaal huis in Talbieh – momenteel een dure joodse wijk in Jeruzalem. Hij geeft toe dat zijn ouders in Cairo waren toen in 1948 de staat Israël werd uitgeroepen. Zijn vader was een rijke zakenman, die kantoormaterialen fabriceerde, voor afnemers in diverse landen in het Midden-Oosten. Hij bracht zijn jeugd door in Palestina, Egypte en Libanon. Later, in 1948, arriveert het gezin in de Verenigde Staten. Said studeerde verder en de Palestijnse banneling bracht het tot professor in de Engelse en Vergelijkende Literatuur wetenschappen aan de beroemde Universiteit van Columbia. Hij schreef zeventien boeken, waaronder het bekende Orientalism, waarin hij de westerse benadering van de Arabische en islamitische wereld grondig hekelt.
Het leven van Said wordt enerzijds gekenmerkt door rijkdom en succes, en anderzijds door teleurstelling en verbittering. In zijn boeken wekt hij de impressie dat hij zich nergens echt thuis voelt. In de Verenigde Staten is hij een Palestijnse banneling die alles is kwijtgeraakt. Hij ergert zich aan de Amerikaanse politiek jegens de Arabische wereld. Maar het Midden-Oosten beziet hij door de bril van een kritische westerse intellectueel. Hij ergert zich aan het gebrek aan democratische waarden als vrijheid van pers in de Palestijnse gebieden.
Ook zijn moeder, op wie hij zo gesteld was, bleef vreemdeling in het Westen. Ze weigerde zich definitief in de Verenigde Staten te vestigen. Ze verkreeg in 1956 het Libanese burgerschap en ze gaf de voorkeur aan de ongemakken van Beiroet boven het luxueuze leven in New York of Washington. Toen ze ziek was kwam ze terug naar de Verenigde Staten. De Amerikaanse immigratiedienst trachtte haar tevergeefs te deporteren toen ze al in coma lag. T
(Dit boek verscheen in het Nederlands onder de titel Ontheemd).
Alfred Muller 