Het Jeruzalemsyndroom bestaat niet

Over de geschiedenis van een hardnekkige fabel

Het Jeruzalemsyndroom is een bekend begrip in de volkscultuur, zowel binnen als buiten Israël. Sommigen plakken het etiket Jeruzalemsyndroom zelfs op allerlei verschijnselen die met religie en op een of andere manier met Jeruzalem te maken hebben.

De term Jeruzalemsyndroom werd in de jaren dertig van de vorige eeuw bedacht door de psychiater Haim Herman en in de jaren negentig populair gemaakt door de vroegere Jeruzalemse districtspsychiater dr. Yair Bar-El, destijds de directeur van de psychiatrische inrichting Kfar Shaul.

Bar-El vertelde dat het verschijnsel vooral bij protestanten voorkomt. Door de verhalen uit de Bijbel die aan tafel werden voorgelezen, is er bij hen een ideaalbeeld van Jeruzalem gecreëerd.

Als de toerist dan in het echte Jeruzalem komt met zijn slecht verlichte rooms-katholieke en orthodoxe kerken met hun iconen, beelden, wierook en priesters die in uitheemse gewaden rondlopen, slaan alle stoppen door.

Wit laken 

De bezoeker wil voorwerpen kapot slaan of zich in een wit laken hullen. Soms denkt hij zelfs denkt dat hij een van de laatste getuigen is. De persoon wordt bij een inrichting afgezet door het ambulancepersoneel of de politie. Na een verblijf van een paar dagen daar is de patiënt weer helemaal normaal. De psychose ontstond volgens Bar-El omdat de patiënt een brug probeerde te slaan tussen het ideaalbeeld in het onderbewustzijn en de schokkende realiteit.

Zijn verhaal deed het goed. Het Jeruzalemsyndroom werd een begrip, vooral rond de millenniumwisseling. Het zou in die tijd zijn dat vele christenen zouden worden getroffen door het verschijnsel in afwachting van de terugkomst van de Messias.

Grote vraag is of  dit allemaal wel klopt. Onder psychiaters ontstond een debat over de stadssyndromen. Dergelijke verschijnselen deden zich niet alleen in Jeruzalem voor, maar ook in andere steden, zoals Parijs en Florence.

Andere oorzaken 

Uit onderzoek bleek dat een groot deel van de toeristen die psychisch ziek werden, eerder ook al problemen hadden. Bij anderen zou de stoornis in potentie al aanwezig geweest zijn en vroeger of later naar boven zijn gekomen. En bij degenen die geen psychiatrisch verleden hadden, zouden de verschijnselen door andere redenen worden veroorzaakt.

Twee voorbeelden hiervan zijn het slaapgebrek dat het reizen naar verre landen met zich meebrengt en de vreemde omgeving met ander voedsel en een ander klimaat waarin toeristen belanden. Jeruzalem zou het in vergelijking met andere steden die veel toeristen trekken, helemaal niet slecht doen.

Het is hoogst aannemelijk dat er in de stad Jeruzalem intrinsiek niets aanwezig is wat een storing veroorzaakt. De oorzaak moet in de patiënt zelf worden gezocht.

Met andere woorden: het Jeruzalemsyndroom bestaat niet.

(Elke week in het Reformatorisch Dagblad: Israël Ingezoomd, commentaar op gebeurtenissen in Israël en omstreken vanuit Israël)