Hoe is het om op te groeien in Amerika met een Libanese moeder en een Palestijnse vader? Verwarrend, zegt Najla Said. Ze heeft over dit gecompliceerde proces een boeiend boek geschreven.
Nu is het niet zo dat ze opgroeide in een doorsnee gezin in New York. Haar ouders waren welgesteld en ze stuurden haar naar de beste scholen. Elk jaar kon het gezin zich een buitenlandse vakantie veroorloven.
Bovendien was haar vader een van de bekendste Palestijnen in de wereld. Edward Said was professor in de literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Columbia. De bestsellers die hij schreef gingen vaak dwars tegen de gevestigde opinie in. Hij hekelde de wijze waarop westerse historici het Midden-Oosten analyseerden.
Op zoek naar Palestina
De autobiografie van de in 1974 geboren actrice en schrijfster Najla Said heet Looking for Palestine: Growing up Confused in an Arab-American Family. (‘Op zoek naar Palestina: verward opgroeien in een Arabisch-Amerikaanse familie’.)
Toch is ‘het zoeken naar Palestina’ niet echt het hoofdthema. Centraal staan vragen als: Wat is mijn identiteit? Hoe ga je om met je Arabische achtergrond in de VS? Hoe zal mijn omgeving op mij reageren? Hoe onzekerheid te overwinnen?
Ze schrijft met grote warmte over haar ouderlijk huis. Er blijkt een sterke vader-dochter relatie te bestaan. We leren Edward Said kennen zoals hij thuis was en omging met zijn vrouw, zijn dochter Najla en zoon Wadie.
Ze laat weten dat haar vader in Jeruzalem geboren werd. Hij was een zoon van een rijke zakenman en bracht zijn jeugd door in Cairo en in Jeruzalem. Hij had zijn Amerikaanse burgerschap te danken aan zijn vader, die een tijd in de VS doorbracht. De familie was in Cairo toen in 1947 de oorlog uitbrak tussen de Joden en de Arabieren. Na de oorlog mocht het gezin niet terugkomen.
Najda en haar broer werden gedoopt in de episcopaalse kerk. Ze schrijft over haar vakanties die de familie doorbracht in Beiroet, bij haar grootouders aan moeders zijde. Ze genoot in Beiroet van de familie en de sfeer.
Aan het einde van het boek beschrijft ze uitgebreid, ontroerend en liefhebbend hoe een vorm van leukemie haar vader steeds verder sloopte. Ten slotte overleed hij in een Joods ziekenhuis.
Negatieve connotatie
De woorden “Arabier” en “moslim” waren bijna synoniem met “gekke, gewelddadige terroristen”, ontdekte ze. Ze was blij dat ze kon zeggen dat ze “episcopaals” was. Ze ging niet naar de kerk, maar het feit dat ze dat wel had gekund was volgens haar voldoende haar van “totale verwerping” te redden.
Op school deed ze haar uiterste best niet op te vallen, goed op te letten en te gehoorzamen. Terwijl zij steeds meer in verlegen voelde over met haar Arabische achtergrond, werd haar broer Wadie er steeds trotser op. Toen ze tijdens kerst in de auto eens het lied Noel, born is the king of Iiiiiis…. zong, gaf haar broer haar een tik. “Naj, je moet ‘bezet Palestina’ zingen”, zei hij. Ze had echter geen idee waar hij het over had. Pa berispte Wadie en zei dat ze mocht zingen zoals het lied is. “Ik denk vooral dat mijn vader geamuseerd was door Wadies poging indruk op hem te maken”, schrijft ze.
Ze had verschillende Joodse vrienden. Ze schrijft dat ze sympathie voelde voor de Joden, omdat ze leden. Maar ze hield niet van het idee dat haar vriendin Caroline een halfzuster in Israël had. In 1988 begon ze haar beste vriendinnen te vertellen dat ze Palestijnse was. De eerste Palestijnse opstand was uitgebroken en haar vader verscheen verschillende keren op de televisie om uit te leggen “waarom Palestijnen met stenen gooien naar Israëlische tanks”. Ook ontdekte ze dat ze aandacht kreeg van jongens. Dat betekende voor het onzekere meisje meer dan de beroemde verhandelingen die haar vader schreef.
“Les Arabes”
Toen ze met haar school een reis naar Frankrijk maakte, hoorde ze dat de Franse boeren bezorgd zijn over de komst van “les Arabes”, die het land zouden overnemen. Het was voor haar een schokkende ervaring toen ze op de terugreis op de luchthaven van Zürich als enige in de groep werd ondervraagd over haar achtergrond. Aan het einde van de reis had ze het gevoel alsof “de vuile, verachtelijke Arabier die ze zo diep in haar zelf begraven had” verschillende keren aan het licht was gekomen. Haar huidskleur, religie en algemene uiterlijk hadden haar geholpen haar ‘ware identiteit’ voor lange tijd verborgen te houden. Nu echter had ze alleen maar het “stomp-in-de-maag-gevoel van racisme”.
Haar vrienden overtuigden haar dat ze te gevoelig was. Ze waren het met elkaar eens dat de ondervraagster “gemeen” was, maar ze zeiden dat het waarschijnlijk ging om een willekeurig onderzoek.
Na deze reis hoorde ze dat haar vader leukemie had. “De angst die ik voelde was verwoestend. Van binnen voelde ik me als een 5-jarige.” Ze besloot “niet meer te eten”. Door het nieuws kwam haar anorexia in een hogere versnelling terecht.
Tel Aviv
Ook bezocht ze met haar ouders Israël. Toen het gezin met het vliegtuig in Tel Aviv landde, was ze ervan overtuigd dat ze gearresteerd zouden worden. De binnenkomst ging echter gemakkelijk, hoewel de koffer van haar vader bleek te ontbreken. Hij raakte geïrriteerd toen ze hem vertelden waar hij deze over twee dagen op kon halen. De Arabieren spraken haar aan in Hebreeuws, Italiaans of Spaans. Ze besloten het oude familiehuis aan de Brenner straat op te zoeken, waarin de christelijke ambassade bleek te zijn gevestigd. Nadat ze de grens met Jordanië waren overgestoken, had ze het gevoel dat er een last van haar afviel – zoals een Israëli zich opgelucht kan voelen als hij weer terug is in Israël na in een Arabisch land te zijn geweest.
Najla studeerde aan de Princeton Universiteit met literatuur als hoofdvak. Ze maakte een soloshow genaamd Palestine dat ze later omwerkte tot een boek. Zij toont met het boek aan dat ze een veelbelovend schrijfster is die de lezer van het begin tot het eind weet te boeien.
Foto boven: Najla Said leest gedurende een optreden getiteld “Ferite a Morte” op de internationale dag tegen het gebruik van geweld tegen vrouwen op de VN hoofdkwartier in New York. Foto: UN Women/Sebastian Montalvo. (Photo cropped. Some rights reserved.)
Alfred Muller 