Kan het geschreven woord invloed uitoefenen op de samenleving? Met deze vraag houden drie schrijvers zich deze week bezig tijdens een van de bijeenkomsten van het zesde Jeruzalem Schrijvers Festival in de wijk Mishkenot Sha’ananim.
De literatuurliefhebbers komen bij elkaar in zalen en in een tent, met aan beide ingangen een politieagent. Met uitzicht op de Oude Stad nemen klanten een kijkje bij de openluchtboekhandel op een van de terrassen. In totaal 5000 mensen bezoeken het festival. Uit Israël zijn er veertig schrijvers, vanuit het buitenland veertien.
Ook in Israël lezen burgers minder, geeft de directeur van het festival, Moti Schwartz, toe. Het festival probeert de belangstelling voor literatuur met name onder jongeren te vergroten. Een van de manieren is de serie Happy Ending uit New York, waarbij schrijvers, een musicus en een illustrator literatuur combineren met muziek en kunst.
En de schrijver Alex Epstein zit deze week in de Montefioremolen, waar hij de bezoekers aanbiedt hun verhalen op te schrijven. „Dit kan jonge mensen aantrekken”, voorspelt Schwartz.
Niet de doorsnee burger
Wat opvalt is het publiek. Dat bestaat vooral uit 50-plussers, maar niet uitsluitend. Het is het publiek dat van literatuur houdt. Niet de doorsneeburger dus.
De Ierse schrijver Colum McCann, de Israëlische Assaf Gavron, en de Frans-Iraanse Lila Azam Zanganeh nemen plaats op het podium, terwijl de Israëlische journaliste Neta Halperin het gesprek in de gewenste richting stuurt. Ze spreken rustig met elkaar, roepen niet door elkaar heen en vallen elkaar zelfs niet in de rede.
De schrijvers begrijpen dat hun invloed bescheiden is. Heeft een schrijver macht om veranderingen te veroorzaken? „Mijn eerste reactie is: nee”, zegt Assaf. „De rol van cultuur wordt zwakker. Literatuur is minder belangrijk dan het belang te overleven. Maar we kunnen natuurlijk wel kleine dingen doen. Boeken kunnen iemand de ogen openen. Misschien verbreden ze iemands horizon. Op een dag kan de lezer er misschien iets mee.”
Colum McCann gelooft niet dat boeken de wereld veranderen. „Maar we kunnen niet leven zonder verhalen. Wat zouden we zonder doen? Boeken houden misschien op te bestaan, maar verhalen niet.”
Onvoldoende empathie
Hij merkt op dat de wereld onvoldoende empathie kent. Als remedie ziet hij verhalen. „Die zijn van belang. Taal is een wapen, maar moet ook voorzichtig behandeld worden, want hij kan mensen ook verwoesten.”
Samen met Azam Zanganeh werkt hij aan Narrative 4. Deze internationale organisatie van artiesten, leraren, studenten en groepsleiders zet zich onder leiding van McCann in om empathie te versterken met behulp van de biografie.
Azam Zanganeh: „We hopen het project ook te starten met kinderen, jongvolwassenen en af en toe volwassenen in Israël en de Palestijnse gebieden.”
Elke zaterdag in het Reformatorisch Dagblad vanuit Jeruzalem commentaar op gebeurtenissen in Israël. Vandaag: over de invloed van literatuur, op het Jeruzalem Schrijvers Festival.
Alfred Muller 