Het Israël Museum in Jeruzalem richt de schijnwerpers op een van beroemdste Joodse geleerden ooit, de sefardische rabbijn Mozes Ben Maimon, beter bekend als Maimonides of Rambam.
Het museum kon de tentoonstelling ”Maimonides. Een nalatenschap in geschrift” organiseren dankzij musea, bibliotheken en particulieren wereldwijd die bereid waren manuscripten uit te lenen.
Spanje
Maimonides werd in 1135 geboren in een vooraanstaande rabbijnse familie in Cordoba in Spanje. Toen de fanatieke islamitische Almohad-dynastie opkwam, moest de familie vluchten. De Almohaden sommeerden namelijk de sluiting van vele synagogen.
Een periode van omzwervingen volgde, totdat de familie zich rond 1160 vestigde in Fez in Marokko. Fez was een zakenstad en studiecentrum van de islamitische wetgeving. Maimonides studeerde daar voor arts.
Galilea
In 1165 bezochten hij, zijn vader en broer Galilea en Jeruzalem. Na een jaar reisde hij door naar Egypte, waar hij zich vestigde. Hij verwierf erkenning als arts en filosoof. Hij vond dat hij niet betaald moest worden voor de dienstverlening aan de Joodse gemeenschap. Hij geloofde dat de grote geleerden van het verleden er baat bij hadden.
Zijn elf jaar jongere broer, David, een rijke zakenman die handelde in vooral juwelen, ondersteunde hem financieel. In die tijd was handelaar een riskant beroep. Rovers overvielen karavanen, piraten vielen schepen aan die ook nog van slechte kwaliteit waren.
Lijfarts
David verdronk in de Indische Oceaan in 1173. In 1185 werd Maimonides lijfarts van vizier Fadil. Hij stierf in 1204 en werd begraven in Tiberias in een praalgraf, dat jaarlijks 700.000 bezoekers trekt.
Maimonides blijft tot op de dag van vandaag van belang. Hij legde de nadruk op het liefhebben van God met het verstand en daarmee op studie en het najagen van kennis, gekoppeld aan filosofische reflectie en de juiste religieuze doctrine.
Argumenten
Historicus Simon Schama schrijft in zijn boek over de geschiedenis van de Joden dat Maimonides de essentie van het Joodse leven, zoals aangegeven in de Thora, wilde verduidelijken en versterken. Verder wilde Maimonides Joden voorzien van argumenten die zij konden gebruiken om zichzelf te verdedigen.
Op de tentoonstelling zijn boeken te zien die Maimonides zelf in handen gehouden moet hebben. Andere werken zijn zorgvuldig met de hand geschreven kopieën van zijn werken.
Mondelinge overlevering
Met het ”Commentaar op de Misjna” begon Maimonides al in Fez in Noord-Afrika. Hij gaat in op de mondelinge overlevering en het gezag van de rabbijnse traditie. Ook besteedt hij aandacht aan ethische filosofie, eschatologie, de opstanding van de doden en dertien geloofsprincipes. De Joodse geleerde schreef het boek in het Arabisch, maar gebruikte Hebreeuwse letters.
De ”Misjnee Thora” is een belangrijk geschrift waarin Maimonides uitleg geeft over de Joodse wet. Zijn bedoeling was om het toegankelijk te maken voor iedereen, dus hij schreef in het Hebreeuws. Het boek staat ook vol met praktische tips. Je moet bijvoorbeeld niet iemand vragen om te komen dineren terwijl je weet dat hij zal weigeren. Of: eet en drink lekker op de sabbat, maar pas op voor vraatzucht.
Verdoolden
De ”Gids der Verdoolden” is een in het Arabisch geschreven filosofisch werk, dat bepalend zou zijn voor de Joodse filosofische discussie. Maimonides gaat hier in op de relatie tussen geloof en rede, waartussen volgens hem geen tegenstelling bestaat.
Zijn handtekening is te zien op een ”Misjnee Thora” en twee ”Commentaren op de Thora”. Verder stelt het museum elf manuscripten tentoon die na zijn dood gemaakt zijn, voordat de boekdrukkunst opkwam. Die komen onder meer van het Vaticaan en de Koninklijke Bibliotheek in Kopenhagen.
Taferelen
Ook besteedt het museum aandacht aan zijn persoonlijke leven. Bezoekers kunnen een aantal in het klein nagebouwde taferelen bekijken, die een indruk van het dagelijks leven geven dat hij leefde.
Sinds de expo is geopend op 10 december 2018 tot begin februari, hebben al meer dan 40.000 belangstellenden deze gezien. De tentoonstelling is tot 27 april 2019 te zien. Het museum heeft toestemming aan de eigenaars van de manuscripten gevraagd de expositie te verlengen met ruim een maand.
Jemima is een christelijke organisatie die zich richt op het verlenen van zorg aan mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking in Bethlehem. Maakt u dit mede mogelijk?
www.jemima.nl
Alfred Muller 