De Palestijnen hopen twintig plaatsen op de werelderfgoedlijst van Unesco te krijgen. Boven aan de lijst staat de plaats waar de Heere Jezus zou zijn geboren. Intussen krijgen andere oude historische plaatsen in Bethlehem en omgeving al een grondige opknapbeurt.
De ”Geboorteplaats van Jezus: Geboortekerk en de pelgrimsroute” heet de locatie waarvoor de Palestijnen het eerst erkenning hopen te krijgen. Het gaat om een 712 meter lange pelgrimsroute door de Sterstraat, de Paus Paulus VI-straat en een deel van het Kribbeplein en de 1500 jaar oude Geboortebasiliek met omliggende tuinen en kloosters.
Daarnaast moeten de komende jaren nog twee plaatsen in de regio Bethlehem op de werelderfgoedlijst terechtkomen: de woestijn ten oosten van Bethlehem met zijn woestijnkloosters en het paleis van Herodes en, ten tweede, de aquaducten ten zuiden van Jeruzalem.
Architect Issam Juha, directeur van het Centrum voor Bescherming van Cultureel Erfgoed (CCHP), zegt dat de Palestijnen met hun geplande aanvragen voor twintig locaties drie dingen beogen. Ten eerste hopen ze financiële steun en advies van Unesco te krijgen om hun erfgoed veilig te stellen. Ten tweede zouden ze graag zien dat de rest van de wereld hun cultuur en identiteit erkent. Ten derde willen ze het toerisme ermee bevorderen.
Hebron
Enkele van de historische plekken die op de lijst staan zijn ook voor Joden religieus of historisch belangrijk. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Graf van Jozef in Nablus, de Grot van de Aartsvaders in Hebron en Qumran, waar de Dode Zeesekte woonde die manuscripten in de grotten verborg. Juha ziet geen probleem. „Erfgoedplaatsen behoren tot de mensheid als geheel. Ze behoren niet tot de moslims, christenen of Joden.”
Eerdere pogingen van Palestijnen om plaatsen op de werelderfgoedlijst te krijgen, mislukten. Maar nu Unesco Palestina heeft erkend, kan het elk jaar een aanvraag voor een geschikte locatie of een monument indienen. „We weten niet of ze allemaal zullen worden erkend. Misschien slechts zeventien of achttien ervan. Ze moeten onderzocht worden door het werelderfgoedcentrum van Unesco. We kunnen er misschien nog andere plaatsen met een buitengewone universele waarde aan toevoegen.”
Op 1 februari 2012 start Unesco de behandeling van de aanvraag voor Bethlehem. Dat proces zal waarschijnlijk achttien maanden duren. Juha hoopt dat de Geboortekerk en de pelgrimsroute in 2013 op de werelderfgoedlijst staan. In 2014 hopen de Palestijnen erkenning te krijgen voor Hebron en het jaar daarna voor Jericho.
Historische binnenstad
In 1997 begon de Palestijnse Autoriteit met de voorbereidingen voor ”Bethlehem 2000”. De verwachting was namelijk dat er in 2000 veel toeristen en pelgrims naar Israël en de Palestijnse gebieden zouden komen.
Palestijnen restaureerden de historische binnenstad. Het werk beperkte zich echter tot de buitenkant van de gebouwen en de vernieuwing van de infrastructuur.
In april 2001 gaf de Palestijnse leider Yasser Arafat opdracht tot de oprichting van het Centrum voor Bescherming van Cultureel Erfgoed, dat het werk van Bethlehem 2000 voortzette. „In 2001 begonnen we met de restauratie van huizen en gebouwen met een bijzondere waarde.”
Het idee is dat de eigenaar een gebouw voor een periode van tien tot twaalf jaar afstaat aan de CCHP. Eerst knapt de CCHP het gebouw grondig op. Het Zweedse Bureau voor Internationale Ontwikkelingssamenwerking (SIDA) betaalt de bouwvakkers. Vervolgens wordt het gebruikt voor gemeenschapsdoeleinden: er komt een educatief, medisch of sociaal centrum in. Ten slotte krijgt de eigenaar het gebouw terug.
Het gaat om monumentale panden die aan het eind van de negentiende of het begin van de twintigste eeuw in de regio Bethlehem zijn gebouwd. Dat gebied is 660 vierkante kilometer groot en telt naast de drie steden Bethlehem, Beit Sahour en Beit Jala nog veertig dorpen en gehuchten.
Met het project slaat de CCHP verschillende vliegen in één klap. Ten eerste worden de gebouwen opgeknapt en behoed voor verder verval. Ten tweede creëert de organisatie banen voor Palestijnse bouwvakkers. Ten slotte helpt ze plaatselijke organisaties aan een onderkomen.
Eigenaren
„In de afgelopen tien jaar hebben we meer dan dertig historische gebouwen in en rond Bethlehem gerestaureerd”, zegt Juha. „De meeste huizen staan al meer dan twintig jaar leeg. De eigenaren hebben geen financiële middelen om de gebouwen op te knappen. Als deze gebouwen zo ongebruikt blijven, zullen ze uiteindelijk instorten.”
In de toekomst hoopt Juha’s organisatie meer gebouwen te kunnen opknappen. Dat moet zodanig gebeuren dat het gebouw ook een functie kan vervullen in de ontwikkeling van de Palestijnse samenleving. Hij vertelt dat in het dorpje al-Khader een pand wordt omgebouwd tot een informatie- en verblijfscentrum. Op deze wijze krijgt het toerisme een injectie.
Juha en zijn collega’s werken ook aan een wet die het onmogelijk moet maken om oude gebouwen zomaar af te breken. Nu nog berust de bescherming van panden op een Britse mandaatwet uit 1929 en een Jordaanse wet uit 1966. Deze wetten bepalen dat slechts overblijfselen van voor het jaar 1700 onder de noemer oudheid vallen.
Geen probleem
Israël heeft geen enkel probleem met het plaatsen van de Geboortekerk en het oude centrum van Bethlehem op de werelderfgoedlijst. „Als Unesco fondsen geeft voor de restauratie en het behoud van het kerkgebouw, is dat heel mooi”, zegt Yigal Palmor, woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken in Jeruzalem.
Palmor heeft de lijst nog niet gezien. Hij wil afwachten totdat er een volledige beschrijving wordt gepubliceerd. Maar hij voorziet wel problemen als Palestijnen plaatsen als islamitisch claimen als deze ook voor Joden belangrijk zijn. In oktober vorig jaar bijvoorbeeld liet Unesco weten dat het ”Graf van Rachel” –een Joodse gebedsplaats in het noorden van Bethlehem– een Palestijnse moskee is. „Dan is er geen sprake van een cultureel etiket, maar van een propagandastunt. Dat kan niet toegestaan worden.”
In een voorlopige beschrijving bij Qumran –waar de Dode Zeerollen zijn gevonden– staat dat de plek belangrijke informatie geeft over de geschiedenis van het ”Palestijnse judaïsme”. Yigal Palmor noemt dat „een spel met woorden.” „Qumran is een zeer belangrijke Joodse plek. Natuurlijk is het belangrijk voor de mensheid als geheel. Maar de plaats zelf en de manuscripten zijn honderd procent Joods. Ze zijn zeker niet islamitisch of christelijk. We moeten afwachten hoe de Palestijnen al deze plaatsen precies willen beschrijving en hoe ze willen dat ze geregistreerd worden.”
De term „Palestijns judaïsme” kan volgens Palmor in wetenschappelijke literatuur geaccepteerd worden, maar in een politiek document krijgt hij een andere betekenis. „Dit is deel van het Palestijnse plan om de Joodse geschiedenis te ontkennen.”
Israël keurde op 1 november de erkenning van de Palestijnse staat door Unesco af. „De VN en al hun organisaties kunnen de Palestijnse staat pas als lid accepteren als deze is opgericht op basis van een vredesverdrag. Het is onmogelijk om de noodzakelijke fasen over te slaan. Ze proberen nu de weg af te snijden.”
Hoop op 100.000 bezoekers
Plaatsvervangend burgemeester George Sa’adeh neemt in het gemeentehuis plaats aan een groot bureau onder het portret van de vroegere leider Yasser Arafat. Wie hier uit het raam kijkt, ziet het Kribbeplein en de Geboortekerk. Daar gaat het straks allemaal gebeuren.
„Op 15 december opent burgemeester dr. Victor Batarseh officieel het kerstfeest”, zegt de Palestijnse christen Sa’adeh, die in het ”feestcomité” zit. „Hij zal een toespraak tot de wereld houden. Om half zes steken we de verlichting in de kerstboom aan. Koren zingen om de start van de kerstviering te markeren. We hopen dat de Palestijnse president Mahmud Abbas ook komt.”
Op 24 december maakt de patriarch mgr. Fuad Twal vanuit Jeruzalem een processie naar de Geboortekerk in Bethlehem. In de kerstnacht draagt hij de mis op in de Sint-Catharinakerk, die naast de Geboortebasiliek staat.
Op kerstavond treden op het Kribbeplein koren op uit het buitenland en de Palestijnse gebieden. „We hebben nog niet van iedereen gehoord of ze zullen komen. Maar het worden er ten minste vijf. Ze zijn van verschillende denominaties en zingen kerstliederen in het Engels of het Arabisch.”
Premier Salam Fayyad helpt de gemeente met het betalen van de decoraties. „De kosten zijn dit jaar hoger uitgevallen. We ruimen de stad op en verbeteren de dienstverlening voor de lokale bevolking en de gasten. Het Palestijnse telefoonbedrijf Jawwal steunt ons. Zakenman Nicola Canawati geeft ons de kerstboom voor het plein en de versiering. Veel kerken willen ons op de een of andere manier helpen. Iedereen werkt samen onder de paraplu van de gemeente om de stad mooi te maken.
Wij zijn bevoorrechte mensen dat de Heer hier werd geboren. We willen dit licht in ons hart dragen en elk jaar aan de wereld doorgeven. Helaas zitten we nog onder de bezetting. Onze droom is een vrij Palestina te hebben en in vrede en rechtvaardigheid met onze buren te wonen en onze staat op te richten in vrede en orde.”
Hoeveel mensen verwacht u in december en januari, wanneer ook orthodoxe christenen het kerstfeest hebben gevierd?
„Vorig jaar waren het er 50.000. We hopen dit jaar 100.000 bezoekers te krijgen.”
Hoe hoog zijn de kosten?
„Ruim 200.000 dollar.”
Hoeveel mensen wonen er in Bethlehem?
„In het district Bethlehem ongeveer 180.000 mensen. In Bethlehem zelf 38.000. De economische situatie is moeilijk. Bethlehem is afhankelijk van toerisme en christelijke pelgrimage. Tussen 2001 en 2005 liep de werkloosheid op tot 70 procent. Van de bevolking zat 65 procent onder de armoedegrens. We werkten heel hard om na 2005 de toeristische sector te herstellen. In 2008 kwamen hier meer dan 1 miljoen bezoekers. We hopen daar dit jaar iets overheen te gaan. We verdienen alleen aan bezoekers die gebruikmaken van onze accommodaties. We moedigen investeringen in hotels, restaurants en dergelijke aan. We hebben nu ongeveer 3500 hotelkamers en eind 2012 zijn dat er 5000. De werkloosheid is nu 35 procent. Het Palestijnse district met de meeste werklozen is Bethlehem.”
Hoe redt een gezin zich als de vader geen werk heeft?
„Iedereen probeert een baan te vinden. De man, de vrouw en de kinderen. Hulpverleningsorganisaties en kerken spelen een vitale rol in het helpen van de armen. Het is voor ons van groot belang om onze vrijheid te herkrijgen. De bezetting is een obstakel in de economische ontwikkeling. We willen vrijheid van beweging en vrijheid om te werken. Zonder een eigen staat zal de situatie heel moeilijk blijven.”
Alfred Muller 