Honderden Israëliërs waren vorige week maandag in de cinematheek van Jeruzalem om te kijken naar de documentaire „De treinreis” van Willy Lindwer. De film maakte grote indruk. Nu werkt hij aan een boek over zijn familie.
De documentaire gaat over 89 Joden die in Nederland woonden en uit Hongarije kwamen. Zij kregen in 1943 de kans naar dat land terug te keren. Daar leek de situatie aanvankelijk beter dan in Nederland. Dat veranderde in 1944, toen zware vervolgingen begonnen. De meesten van de groep overleefden deze dankzij de Zweedse diplomaat Raoul Wallenberg, die hen paspoorten gaf die bescherming boden.
Na de oorlog keerden 73 terug naar Nederland. De Nederlandse historica Aline Pennewaard ontdekte dit onbekend stukje geschiedenis tijdens haar promotieonderzoek. Zij lichtte Lindwer in. Ze schreven er ook een boek over.
Studio
Vorige week was ik in Jeruzalem op bezoek bij Willy Lindwer in zijn studio vol editing apparatuur, banden en schijven, boeken en cd’s en niet te vergeten prijzen, waaronder de Emmy Award voor zijn film over de laatste zeven maanden van Anne Frank.
„Het is een ongelooflijk dramatische film”, zegt hij. „Het waren geen nazi’s en geen Duitsers, maar Hongaren die duizenden Joden in Budapest vermoordden. Ze waren leden van de fascistische Pijlkruisers. Ze hielden Joden links en rechts aan, hakten neuzen af en schoten hen neer zodat ze in de Donau vielen. Dat geeft aan hoe diep het antisemitisme in Hongarije zat.”
Dit was zijn 20e documentaire over de Holocaust. Nu schrijft hij een familiekroniek over zijn grootouders Wolf en Rivka. Wolf was zijn grootvader van moederskant, Rivka de grootmoeder van vaderskant.
Oekraïne
„Ze kenden elkaar niet. Ze zijn in de oorlog omgekomen. Mijn vader Berl Nuchim kwam in 1931 uit de Oekraïne naar Nederland. Zijn moeder, Rivka, en de rest van de familie bleven achter. De nazi’s schoten hen in 1941 met de hulp van de Oekraïense politie dood in de bossen buiten het dorpje Delatyn. Daar is nu een massagraf waar ik een monument geplaatst heb voor mijn grootmoeder. In Oost-Europa zijn anderhalf miljoen Joden met de kogel vermoord. Ik spreek van een Holocaust door kogels en een Holocaust door gaskamers.”
Wolf was in Nederland ondergedoken in Varsseveld. Een van zijn dochters en haar echtgenoot die in de buurt ondergedoken zaten, werden verraden. Deze tante en oom zijn in Auschwitz vermoord.
Nadat Wolf dat hoorde, kreeg hij een hartaanval. Hij werd begraven in de schuur achter de boerderij en na de oorlog herbegraven op de Joodse begraafplaats in Amsterdam.
Kogelhulzen
Van zijn andere twee grootouders heeft hij slechts één gekend. Dat was de echtgenote van Wolf. De echtgenoot van Rivka kwam om in de Eerste Wereldoorlog als soldaat.
Lindwer vertelt dat er in oktober een grote tentoonstelling over Wolf en Rivka komt in het het Nationaal Holocaust Museum in oprichting in Amsterdam. Er zullen dagboeken te zien zijn en spullen die zijn opgegraven bij het massagraf in Delatyn die aan Lindwer zijn gegeven.
„Het allerergste was dat er vijf lege kogelhulzen bij zaten. Dat was voor mij een enorme schok. De moord op mijn grootmoeder komt daardoor heel dichtbij. Het zou zo maar kunnen dat met een van die kogels mijn grootmoeder vermoord is.”
Beeld Alfred Muller
#IsraelIngezoomd elke week over Israël vanuit Israël
Jemima is een christelijke organisatie die zich richt op het verlenen van zorg aan mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking in Bethlehem. Maakt u dit mede mogelijk?
www.jemima.nl
Alfred Muller 